یا مَنْ اِسْمُهُ دَوآءٌ وَ ذِکْرُهُ شِفآءٌ یا مَنْ یَجْعَلُ الشِّفاءَ فیما یَشاءُ مِنَ الاَْشْیاءِ
بیمارستان قدس اراک
راهنمای بیمار دیسک ستون فقرات
- شرح بیماری
پارگی و بیرون زدگی دیسک بین مهره ای در اثر از هم گسیختگی ناگهانی یا تدریجی رباطها و بافتهای حمایتی اطراف دیسک بین مهرهای بالشتکهایی که مهره های ستون فقرات را از هم جدا میکنند ایجاد می.شود دیسکهای بین مهره های گردن یا کمربیشتر از سایر جاهای ستون فقرات دچار این مشکل میشوند. جابجایی جسم صفحه ای بین مهره ای ممکن است به صورت پارگی یا بیرون زدگی دیسک بروز کند این واژه های متغیر، بیانگر از دست دادن تمامیت دیسک بین دو مهره است. صدمات ستون فقرات مهرههای ناحیه سینه ای که کمترین آسیب پذیری را دارد به نظر میرسد که بر اثر نیروهای حاصل از جاذبه صفحات مهره های کمری در قیاس با صفحات گردنی دچار پارگی میشوند.
- علل بیماری
ضعیف شدن و پارگی بافت ،دیسک باعث وارد آمدن فشار به رشته های عصبی عبوری از درون کانال ستون فقرات میشود. این از گسیختگی بافت دیسکی در اثر آسیب ناگهانی یا استرس مزمن مثلاً به علت بلند کردن مدام اشیای سنگین یا چاقی، به وجود می آید. فتق صفحه مهرهای ناشی از خم شدن از کمر بدون جمع کردن زانوها و اجرای حرکات چرخشی میباشد چون فشار زیادی را بر صفحه بین مهره ای وارد می آورد فشار مکرر به شکل فزاینده ای مقاومت صفحه را تضعیف نموده و موجب بیرون زدگی و فتق آن میشود. عوامل خطر آفرین شامل کار شدید جسمی ورزش سخت یا توان فرسا عضلات ضعیف شکمی و پشت وزنه برداری عدم آمادگی جسمانی و پیچش ناگهانی و شدید بدن یا پرش از ارتفاع زیاد است. برای پیشگیری اشیاء را با روش درست بلند کنید و برای حفظ توان و قدرت عضلانی مناسب، مرتباً ورزش کنید.
- علایم بالینی
علائم پارگی صفحه بین مهره ای کمری
علائم بیرون زدن دیسک بین مهره ای در قسمت تحتانی کمر و یا پارگی صفحه بین مهره ای کمری عبارتند از:
- درد نواحی تحتانی پشت )کمر) که به خلف رانها و قسمت پشت ،باسن ،ران ساق پا یا پا انتشار دارد.
- گرفتگی عضلات
- تشدید درد بر اثر کشیدگی و فشار ،حرکت، سرفه، عطسه، بلند کردن اشیاء یا زور زدن و دفع مدفوع ، دولا شدن و بالا آوردن مستقیم پا )
- از بین رفتن رفلکسهای عمیق تاندون
- حساسیت شدید در ناحیه توزیع ریشه های عصب تحت تاثیر
- از دست دادن اختیار ادرار و مدفوع ، فلج و تحلیل رفتن و ضعف
- عضلات از عوارض احتمالی بیماری است.
- علایم پارگی صفحه بین مهره ای گردن
- در صورت بیرون زدن دیسک بین مهره ای در گردن علائم زیر بروزمی کند
- درد در ،گردن ،شانه یا در مسیر بازو به سمت دست که این درد با حرکت بدتر میشود
- ضعف، بی حسی یا تحلیل رفتن عضلات دست )اندام فوقانی)
- سفتی گردن حرکت گردن یا پشت برای مصدوم بسیار دشوار است و یا اصلا قادر به این کار نیست.
- تشخیص
اقداماتی که برای تأیید تشخیص انجام میشوند ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- عکسبرداری از گردن یا قسمت پایینی ستون مهره ای به کمک اشعه ،ایکس از جمله انجام میلوگرام تزریق) ماده رنگی در مایع اطراف ستون مهره ای که به هنگام عکسبرداری با اشعه ایکس به راحتی دیده میشود
- دیسکوگرافی) تزریق ماده رنگی درون دیسک(
- سی تی اسکن ام آر آی MRI
- درمان
درمانهای حمایتی شامل موارد زیر است:
- استراحت در بستر به هنگام مرحله حاد بیماری، با نظر پزشک معالج رعایت گردد. فعالیتهای طبیعی خودرا با رو به بهبود گذاشتن علایم مجدداً آغاز کنید.
- استراحت طولانی مدت در رختخواب به هیچ عنوان توصیه نمی شود. در بسیاری از موارد خود به خود بهبود می یابد.
- از دراز کشیدن به صورت دمر و خوابیدن با بالش های بزرگ و ضخیم اجتناب نمایید.(بیماران آقای دکتر دادگر )
- بیماران آقای دکتر جودکی در هر جهت می توانند بخوابند .
- بیمار را در یک سطح صاف و محکم در راحت ترین وضعیت ممکن بخوابانید.
- در ۷۲ ساعت اول و گاهی نیز در ادامه کیسه یخ روی ناحیه دردناک قرار دهید در صورت مؤثر بودن یخ موضعی برای کاهش درد و گرفتگی استفاده میشود.
- وارد آوردن کشش در منزل یا در بیمارستان (گاهی توصیه میشود استفاده از کشش متناسب ) الی ۸ پوند وزنه جهت تسکین درد در فتق صفحات بین مهره ای گردن
- بازتوانی برای تقویت عضلات اجرای نرمشهای انبساطی پیشرونده عضلانی و سایر روشهای کاهش تنش نیز سودمند است.
- روان درمانی یا مشاوره برای فراگیری روشهای مقابله با درد مداوم و کلافگی
- حرارت درمانی عمقی ماورای صوتی و بکارگیری حرارت موضعی مرطوب که به جای این کار میتوانید از لامپ گرمایی، دوش یا حمام آب داغ کمپرس آب داغ یا صفحات گرم کننده برای تخفیف درد استفاده کنید.
- استفاده از جورابهای ضد واریس به منظور پیشگیری از ترومبوفلبيت حائز اهمیت میباشد.
- داروها
درمان دارویی با توجه به شدت بیماری شامل موارد زیر است: داروهای ضد التهابی غیر استروییدی برای کاهش التهاب اطراف پارگی دیسک که برای موارد خفیف میتوان از استامینوفن یا ایبوبروفن استفاده کرد. شل کننده عضلانی مثل دیازپام یا متوکاربامول روباکسین) مسکنها و گاهی مصرف مخدرها.
مسهلها یا نرم کنندههای مدفوع برای پیشگیری از یبوست
- تدابیر جراحی
انجام عمل جراحی برای آزاد ساختن رشته های عصب از فشار وارده به ،آنها در صورتی که استراحت در رختخواب فایده ای در
رفع علایم نداشته ،باشد در صورت لزوم میتوان بیرون زدگی دیسک بین مهره ای را با عمل جراحی معالجه کرد و اما اعمال
جراحی که در این بیماری انجام میشود شامل :
۱. لامینکتومی Laminectomy
برداشتن قوس خلفی مهره از طریق ،جراحی برهنه کردن طناب نخاعی برای برداشت قسمتی از هسته پالیبس که از فتق دیسک بین مهره ای بیرون زده یا پاره شده است.
۲. جوش خوردن نخاعی
قرار دادن یک گرافت استخوانی در فضای بین دیسکی که رشد کرده و دو مهره را به هم جوش میدهد و سپس آنها را بی حرکت میکند جایی که یک دیسک برداشته میشود در بین جسم مهره ای ممکن ورقه های استخوانی قرار داده شود گرافت استخوانی ممکن است از بانک استخوان یا ناحیه ای از استخوان خار خاصره بیمار گرفته شود. ممکن است جراحی قدامی یا خلفی باشد.
.3جراحی میکروسکوپی
جراحی میکروسکوپی جهت برداشتن دیسکهای پاره شده موجب ضربه کمتر شده و تمامیت بافتی را نگه میدارد.
راهنمای پرستاری حین بستری
رژیم غذایی و تغذیه
مایعات فراوان در حدود ۸ لیتر آب در روز به اضافه غذاهای حاوی فیبر فراوان جهت جلوگیری از یبوست استفاده نمایید به علت کم تحرک احتمال یوبیست افزایش مییابد
در صورت داشتن اضافه وزن با کارشناس تغذیه مشورت نمایید و وضع خود را کم کنید
فعالیت
از انجام فعالیتهایی که باعث افزایش درد میشوند جداً خودداری مینمایید و جهت خروج از سقف پرستار اطلاع دهید
مراقبت
از گرمای مرطوب و ماساژ برای شل کردن عضلات استفاده کنید
بر روی تشک استراحت نمایید
در اکثر اوقات در وضعیت نیمه نشسته با خم کردن جزئی لگن و زانو شل شدن عضلات پشت قرار بگیرید
برای خروج از بستر بر روی یک پهلو بخوابید و بعد بشینید
در صورت تغییر وضعیت از خوابیده به ایستاده به آرامی حرکت کنید و ابتدا پای خود را به لبه تخت آویزان کنید
کمربند طبی جهت محدود کردن حرکات کمر استفاده نمایید
در طی ایستادن طولانی یک پا را روی چهارپایه قرار دهید
در صورت خوابیدن به پهلو بالش در بین پاها قرار دهید
در صورت بروز علائمی از قبیل تاری دید و وزوز گوش اطلاع دهید
در صورت بیحسی اندامها و عدم حرکت و احساس سردی سوزن سوزن دن گزگز و مورمور شدن پاراستزی و اسپاسم عضلات و بیاختیاری ادرار به پرستو اطلاع دهید
جهت حفظ تونوس عضلانی انقباض با یا سفتی طبیعی در ماهیچه اسکلتی تنفس عمیق سرفه موثر و ورزشهای عضلانی در حالت ثابت و بدون حرکت در تخت انجام دهید
از توالت فرهنگی استفاده کنید
در صورت داشتن درد شروع محل انتشار شدت درد به پرستار اطلاع بده تاطبق تجویز پزشک اقدامات لازم جهت تسکین درد شما را انجام بدهد
در صورت دارایی پزشک در فواصل و زمانهای معین توسط پرستار اجرا شود
دارو
در صورت دارویی پزشک در فواصل و زمانهای معین توسط پرستار اجرا شود
طبق دستور پزشک داروهای ضد التهابات غیر استروئیدی شول کننده عضلات و کور تیکو استوریدها هت درمان شما استفاده میشود
در صورت تجویز داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی دارو را با غذا میل کنید و در صورت بروز تاری دید وزوز گوش اطلاع دهید
در صورت تجویز داروهای شل کننده عضلات مثل سیکلوبنزاپین از انجام فعالیتهای که نیاز به هوشیاری کامل دارند خودداری کنید و برای خشکی دهان از آدامس بدون قند و مایعات فراوان استفاده کنید
در صورت تجویز متوکاربامول هنگام تغییر وضعیت از خوابیده به ایستاده به آرامی تغییر وضعیت دهید و ابتدا پای خود را آویزان کنید
در صورت تجویز کروتیکو استروئید آن را همراه با غذا شیر و آنتی اسید استفاده کنید و از قطع خودسرانه آن خودداری کنید
راهنمای پرستاری حین ترخیص
رژیم غذایی و تغذیه
در صورت داشتن اضافه وزن با کارشناس تغذیه مشورت نمایید
از غذاهای حاوی سبزیجات و میوهجات تازه گوشت کم چربی لبنیات سرشار از ویتامین ث آبلیمو و پرو پروتئین و غذای سبک و رقیق استفاده کنید
به منظور جلوگیری از افزایش وزن به دلیل کم تحرکی از مصرف غذاهای حاوی نشاسته برنج سیب زمینی شیرینجات ماکارونی و چربی زیاد خودداری کنید
از خوراکیهای دارای ویتامین a b e مانند جوانه گندم شکر سرخ سیب هویج اسفناج پخته و غیره استفاده کنید
فعالیت
برای کاهش التهاب به مدت ۴۸ تا ۷۲ ساعت یا حداکثر ۷ تا ۱۰ روز همراه با تمرینات کششی استراحت کنید ولی استراحت طولانی مدت به هیچ وجه توصیه نمیشود چون باعث ضعف عضلات میشود
از حرکت ناگهانی یا برداشتن اجسام سنگین اجتناب کنید زیرا باعث آسیب به فتق دیسک بین مهرهای میشود
سعی کنید اجسام سنگینتر از ۳ کیلوگرم را حمل نکنید کشتی نگیرید و تنه نخورید از جویی نپرید روی مبل نرم نشینید سرپا نایستید کمرتان را گرم نگه دارید زیاد عمل مقاربت انجام ندهید
ورزشهایی از قبیل پیادهروی نرمش و هفته سه بار استخر رفتن و سایر حرکات بدنی که باعث تقویت عضلات و کاهش وزن میشود موثر میباشد
مراقبت
اگر علائم عصبی واضحی نداری اختلال انگشتان حرکتی پا مشکلات اسفنکتری و ادراری هم ندارید و در موقعیت اورژانسی نیز قرار ندارید روند درمان بسیار راحت خواهد بود و شامل تمرینهای کششی یا بستن کمربندهای مخصوص خواهید تا بتوان از طریق آن کشش لازم را در ناحیه کمر ایجاد کرد سعی کنید عصبانی نشوید
در وضعیت نیمه نشسته با خم کردن جزئی لگن و زانو شل شدن عضلات پشت استراحت کنید
برا خروج از بستر بر روی یک پهلو بخوابید و بعد بشینید
هنگام راه رفتن از کفشهای مناسب با پاشنه متوسط استفاده کنید
از صندلی مناسب در محیط کار استفاده کرده و صحیح بشینید و هنگام بلند کردن اجسام سنگین دقت کنید
چند دقیقه پیش از شروع ورزش اصلی خود را گرم کنید مانده در جا راه رفتن رژه اما آرام و نرم
هر حرکتی که به درد شدید پا یا کم منجر میشود را موقتاً انجام ندهید
در صورت مصرف سیگار آن را ترک کنید کمرتان را با شال پیچاندن گرم نگه دارید
از گرمای مرطوب و ماساژ برای شل کردن عضلات استفاده کنید با آب سرد استحمام نکنید
در صورت احساس درد شدید فوراً در بستری که دارای تشک سفت است به پشت بخوابید و پاهایتان را جمع کنید
از توالت فرنگی استفاده کنید
دارو
در صورت دارویی پس از ترخیص را طبق دستور پزشک مصرف نمایید از مصرف بیرویه داروهای خصوصاً مسکن خودداری کنید
در صورت تجویز داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی دارو را با غذا مصرف کنید و در صورت بروز تاری دید و وزوز گوش به پزشک اطلاع دهید
در صورت تجدید دارو شل کننده عضلات مثل هوشیاری کامل دارند خودداری کنید
برای رفع خشکی دهان از آدامس بدون قند و مایعات فراوان استفاده کنیم و بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید
در صورت تجویز متوکاربامول در صورت تغییر وضعیت از خوابیده به ایستاده به آرامی تغییر وضعیت دهید و ابتدا پای خود را آویزان کنید از انجام فعالیتهایی که نیاز به هوشیاری کامل دارند خودداری کنید در صورت تجویز کور تیکو استوریدها همراه با غذا شیر و آنتی اسید استفاده کنید از قطع خودسرانه آن خودداری کنید
زمان مراجعه بعدی
در زمانی که پزشک معالج تعیین کرده جهت ادامه درمان
دستور داشتن درد شدید مقاوم در برابر مسکن و استراحت ترشح زخم ختلال در حرکت اندامهای انتهایی کاهش قدرت پا و اختلال در حسب پا و عدم توانایی در بالا بردن مچ پا و عدم کنترل ادرار و مدفوع و سوزن سوزن و گزگز و مور مور پا و غیره
دکتراحمد جودکی-دکتر نادردادگر
منبع : ویراست پانزدهم 2022
تاریخ بازنگری :خرداد 1403
نشانی اراک - خیابان فلسطین - کدپستی ۹۵۸۶-۷-۳۸۱۴۱
تلفن های تماس: ۵-۳۲۲۲۸۰۶۱
نمابر: ۳۲۲۲۲۷۹۶
